Pierwsza polska książka kucharska – kulinarna uczta w szlacheckim wydaniu

Pierwsza polska książka kucharska wyszła spod pióra najsłynniejszego kuchmistrza Rzeczypospolitej. Stanisława Czernieckiego. Jej tytuł to Compendium ferculorum, czyli zebranie potraw… i zawiera przepisy jak najbardziej aktualne, które mogą spotkać się z entuzjastycznym odbiorem wieli smakoszy. Autor, oprócz tego, że zajmował się przyrządzaniem rozkoszy dla podniebienia, był także królewskim sekretarzem oraz urzędnikiem ziemskim. Sam jednak uważał się przede wszystkim za artystę oraz literata. Miał pełną świadomość, że wydana drukiem w 1682 roku pierwsza polska książka kucharska nie miała jeszcze swoich poprzedniczek. Tym bardziej postarał się o to, by stała się skarbem nie tylko kulinarnym, ale również językowym. Sam o swoim dziele powiedział, że „ (…) jeszcze dotąd naszym językiem polskim tak potrzebnej rzeczy żaden przede mną nie chciał pokazać światu”. Praca nad Compendium ferculorum była dla niego aktem twórczym.

Pierwsza polska książka kucharska pokazuje bogactwo polskiej kuchni

Czerniecki przygotowywał przepisy, czerpiąc ze swego bogatego doświadczenia. Miał ogromną wiedzę z dziedziny geografii, przyrodoznawstwa, kulturoznawstwa oraz oczywiście ze swego talentu kulinarnego. Pierwsza polska książka kucharska powstała po wielu przygotowaniach, pieczołowicie przygotowywanych konstrukcjach słownych i dekoracjach. Autor pisał tak, jakby przygotowywał potrawę na wystawne przyjęcie dla królów i królowych. Zestawiał ze sobą bogactwa polskich tradycji kulinarnych, pokazując jednocześnie, że rodzima kuchnia jest niezwykle rozmaita i ze względu na wpływ położenia geograficznego Polski, unikatowa.
Dzieło jest czytane i cenione do dziś, a wielcy mistrzowie kuchni nadal potrafią do niego niekiedy zajrzeć w poszukiwaniu inspiracji.

Wesołe jest życie kuchmistrza

Nie można jednak zapomnieć, że słynny kuchmistrz urzędował nie tylko w kuchni i w gabinecie z piórem w ręku. W czasie potopu szwedzkiego Czerniecki tak się zasłużył w potyczkach z naszymi północnymi sąsiadami, że został nobilitowany na sejmie koronacyjnym Jana Sobieskiego. Walczył także z Moskalami, Tatarami i Branderburczykami. Zyskał sławę skutecznego żołnierza, a jego zasługi zostały należycie docenione. Cieszmy się, o przecież historia nie raz pokazała, że nie jest to do końca takie oczywiste.
Być może, gdyby nie uznanie tych zasług, pierwsza polska książka kucharska miałaby innego autora.

Był jednak przede wszystkim kuchmistrzem i traktował swoją profesję niezwykle poważnie. Twierdził, że „kuchmistrz w polskim języku brzmi kuchenny nauczyciel” i swoim dziełem nauczycielską misję zrealizował z wyróżnieniem.
Jeden z naszych narodowych wieszczów – niejaki Adam Mickiewicz, wspomina w Panu Tadeuszu Compendium ferculorum. Użył tam wprawdzie innego tytułu „Kucharz doskonały”. Niemniej na pewno chodziło o wiekopomne dzieło słynnego kucharza i bitnego wojaka Stanisława Czernieckiego.